بیماری‌های مقاربتی چه بیماری‌هایی هستند؟
به‌طورکلی به بیماری‌هایی که از طریق روابط جنسی اعم از واژینال، مقعدی یا دهانی از فردی به فرد دیگر قابل انتقال است، بیماری های مقاربتی گفته می‌شود.
بیماری‌های مقاربتی مردان:
بیماری‌های مقاربتی مردان به سه دسته تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر است:
• سیستماتیک
• زخم و جراحت
• التهاب مجاری ادراری
بسیاری از بیماری‌های مردان پنهان است یا علائم آن به‌سرعت نمایان نمی‌شود. متأسفانه اغلب مردان توجه چندانی به چکاپ‌های اورولوژی ندارند و حتی بسیاری نمی‌دانند اورولوژیست همان متخصص مردان و بیماری‌های مرتبط با ایشان است. بر این اساس نیاز است تا سطح آگاهی خویش را در خصوص سلامت جنسی افزایش دهیم.
لازم به ذکر است؛ مردانی که با دگرباشان یا هم‌جنسان خود ارتباط جنسی دارند، باید چکاپ‌های مداوم داشته باشند؛ چراکه وجود ارتباط مقعدی، ماهیتاً آلودگی‌های زیادی را منتقل می‌کند.
بیماری‌های مقاربتی زنان:
بیماری‌های مقاربتی زنان اغلب در ناحیه تناسلی خصوصاً واژن اتفاق می‌افتد؛ اما با توجه به حساسیت بالای اندام‌های جنسی در زنان نسبت به مردان و همین‌طور موضوع بارداری در ایشان، اندام‌ها و بافت‌های جنسی بیشتر درگیر بوده و مسلماً حفظ سلامت جنسی برای بانوان اهمیت بیشتری دارد.
جالب است بدانید بسیاری از آسیب‌ها و ناهنجاری‌های جنسی در بانوان منشأ جسمی نداشته و روانی‌اند. در حقیقت با توجه به سیستم جنسی و ارگاسم (ارضا) پیچیده بانوان، بیماری‌هایی همچون واژینیموس، کاملاً با شرایط روانی زنان در ارتباط است.
انواع بیماری‌های مقاربتی کدام‌اند؟
عوامل انتقال بیماری‌های مقاربتی می‌تواند ویروس، باکتری یا قارچ باشد. برخی از آنها از راه پوست و برخی دیگر از طریق خون، مایع منی و ترشحات واژن منتقل می‌شوند. به همین علت این بیماری‌ها انواع گوناگونی دارند که شامل موارد زیر است:
1) تب‌خال دستگاه تناسلی:
HSV یا herpes simples virus ؛ نوعی بیماری مقاربتی است که از طریق زخم روی پوست منتقل می‌شود. عامل انتقال در این بیماری، ویروس هرپس سیمپلکس است.
نشانه‌های بیماری:
• درد و سوزش هنگام ادرار
• تاول و زخم در ناحیه تناسلی و مقعد
• درد در ناحیه تناسلی،کشاله ران و باسن
2) زگیل تناسلی(HPV) :
یکی از انواع بیماری‌های مقاربتی بدون علامت است که در برخی موارد ممکن است با بروز نشانه‌هایی مانند زخم‌های کوچک خوشه‌ای همراه باشد. درمان نشدن این بیماری می‌تواند منجر به سرطان دهانه رحم در زنان شود.
نشانه‌های بیماری:
• خارش و تورم ناحیه تناسلی
• خونریزی حین مقاربت
3) سوزاک:
این بیماری باکتریایی می‌تواند علاوه بر دستگاه تناسلی، مقعد، دهان و حتی چشم را درگیر کند. علائم این بیماری معمولاً طی ده روز بعد از آلوده شدن نمایان می‌شود؛ اما ممکن است ماه‌ها در بدن به‌صورت نهفته باقی بماند و هیچ علامتی نداشته باشد.
نشانه‌های بیماری:
• خارش مقعد
• درد و سوزش هنگام ادرار
• متورم و دردناک شدن بیضه‌ها
• نامنظم شدن عادت ماهیانه یا خونریزی شدید
• ترشحات غلیظ و سفید یا ترشحات خونی از دستگاه تناسلی
4) سفیلیس:
این بیماری می‌تواند علاوه بر دستگاه تناسلی، دهان و حتی قلب و ریه را از طریق باکتری آلوده کند. سفیلیس با یک زخم کوچک شروع شده و سپس پیشرفت می‌کند. آسیب به اعضای داخلی بدن، از دست دادن هوشیاری، کوری، فلج شدن و حتی زوال عقل، از عوارض پیشرفت این بیماری است.
نشانه‌های بیماری:
• تب
• تورم غدد لنفاوی
• بثورات پوستی قرمز روی دست‌وپا و خارش آنها
5) هپاتیت:
هپاتیت در دسته بیماری‌های ویروسی قرار دارد که می‌تواند منجر به آسیب به بافت کبد و التهاب در آن شود. فرد مبتلا به این بیماری می‌تواند به‌سرعت شریک جنسی خود را بیمار کند؛ چراکه عامل بیماری از طریق خون و مایع منی قابل انتقال است. نشانه‌هایی این بیماری به‌سرعت ظاهر نشده و حتی می‌تواند تا سال‌ها خاموش بماند.
نشانه‌های بیماری:
• شکم درد
• ادرار تیره
• حالت تهوع
• زردی پوست یا چشم
6) ایدز:
ویروس HIV عامل این بیماری است. این ویروس به‌محض مبتلا نمودن فرد، قابلیت انتقال دارد.
نشانه‌های بیماری:
• گلودرد
• تب و لرز
• حالت تهوع
• ناراحتی معده
• بثورات پوستی
• تورم غدد لنفاوی
• عفونت‌های واژن و دهان
7) تریکومونیازیس:
عامل این بیماری یک انگل تک‌سلولی است. تریکومونیازیس که اغلب در مردان بدون علامت است؛ می‌تواند به مدت یک ماه در بدن نهفته بماند.
نشانه‌هایی بیماری:
• درد هنگام ادرار و مقاربت
• بوی بد، خارش و سوزش واژن
• ترشحات سفید یا سبز از واژن
• درد، خارش و ترشحات آلت تناسلی مردانه
8) شپش عانه:
این انگل که قابل مشاهده نیست، به موهای ناحیه شرمگاهی می‌چسبد و قابلیت انتقال به موهای دیگر بدن را دارد. شپش عانه فقط از طریق تماس جنسی قابل انتقال نیست؛ بلکه از طریق تماس با پوست ناحیه تناسلی یا حوله خیس هم منتقل می‌شود.
نشانه‌های بیماری:
• احساس تب
• خارش شدید
• وجود تخم‌های ریز روی موهای ناحیه شرمگاهی
• آبریزش بینی یا تحریک و حساسیت در ناحیه تنفسی
9) گال:
عامل این بیماری یک کنه ریز است که در پوست فرو رفته و تخم‌گذاری می‌کند. این بیماری از طریق رابطه جنسی پوستی قابل انتقال است.
نشانه‌های بیماری:
• خارش شدید بثورات
• بثورات در ناحیه تناسلی و سایر قسمت‌های بدن
راه‌های پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی چیست؟
رابطه جنسی محافظت نشده، شایع‌ترین عامل انتقال بیماری‌های مقاربتی است. منظور از محافظت نشده، رابطه‌های جنسی متعدد با افراد مختلف و همین‌طور استفاده نکردن از کاندوم و سایر لوازم و اقدامات بهداشتی است.
در بیماری‌هایی که از طریق مایع منی و ترشحات واژینال قابل انتقال است، استفاده از کاندوم‌های مردانه، زنانه و دهانی می‌تواند مؤثر باشد. اما در بیماری‌هایی که از طریق پوست منتقل می‌شوند، باید به موارد زیر توجه ویژه داشت:
• اصلاح موهای زائد ناحیه تناسلی
• توجه به نشانه‌های بیماری هرچند کوچک باشد
• غربالگری بیماری‌های مقاربتی در افراد فعال جنسی (آزمایش خون، ادرار و بررسی دهانه رحم)
• واکسیناسیون (واکسن هپاتیت آ، ب و واکسن گارداسیل برای پیشگیری از ابتلا به زگیل تناسلی)
• رعایت نکات بهداشتی قبل از رابطه جنسی (شستن ناحیه تناسلی قبل و بعد از رابطه جنسی می‌تواند در حذف عوامل بیماری‌زا مؤثر باشد.)
• تست STD برای تشخیص بیماری‌های مقاربتی (Sexually transmitted diseases) یا به اختصار STD که توسط پزشک برای فرد تجویز می‌شود در تشخیص بیماری‌های مقاربتی مؤثر است. اهمیت تشخیص این‌گونه بیماری‌ها برای خانم‌های باردار دوچندان است؛ چراکه این عفونت‌ها می‌توانند اثر مستقیم بر سلامت جنین داشته باشند. این تست یک آزمایش خاص نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون، ادرار و… است که برای تشخیص بیماری‌های مقاربتی تجویز می‌شود.
انواع بیماری‌های مقاربتی که با آزمایش قابل تشخیص هستند:
• تست هپاتیت ب و سی:
پزشک برای تشخیص این دو نوع بیماری، آزمایش خون تجویز می‌کند.
• تست ایدز:
برای تأیید ابتلا به این بیماری آزمایش خون ضروری است؛ گرچه برخی آزمایشگاه‌ها از تست مایعات دهانی هم استفاده می‌کنند. دوره نهفتگی این بیماری می‌تواند طولانی باشد؛ به‌طوری‌که تشخیص آن با تست، از شش هفته تا سه ماه زمان لازم دارد.
• تست کلامیدیا و سوزاک:
آزمایش کشت ادرار و نمونه‌گیری با سواپ می‌تواند ابتلا به این بیماری را مشخص کند. نتیجه این آزمایش معمولاً طی یک هفته مشخص می‌شود.
• تست سیفلیس:
معمولاً برای تشخیص این بیماری از آزمایش خون کمک گرفته می‌شود. تست میکروسکوپ دارک فیلد هم راه دیگری است. اگر پزشک نسبت به زخم بیمار مشکوک شود این تست را برای تشخیص سیفلیس تجویز می‌کند. بدین صورت که پزشک خراشی روی زخم بیمار ایجاد کرده و پس از برداشتن مقداری از آن به کمک میکروسکوپ، میدان تاریک زخم را بررسی می‌کند.
• تست تریکومونیازیس:
در این تست به کمک سواب از ترشحات واژن زنان فعال از نظر جنسی نمونه‌برداری شده و نتیجه بلافاصله مشخص می‌شود. علاوه بر این؛ تجویز آزمایش خون و ادرار هم برای تشخیص این بیماری رایج است.
• تست HPV:
تشخیص این بیماری در زنان راحت‌تر است و برای این منظور باید آزمایش پاپ‌اسمیر انجام شود. در این تست متخصص از دهانه واژن نمونه‌برداری کرده و غربالگری را انجام می‌دهد. مدت جواب‌دهی این تست از یک تا سه هفته زمان می‌برد.
• تست هرپس یا تب‌خال:
در صورت داشتن علائم این بیماری، پزشک آزمایش کشت خون و نمونه‌گیری سواب را برای تشخیص آن تجویز می‌کند.
نکاتی درباره بهداشت جنسی:
یقیناً رعایت بهداشت جنسی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را تا حد زیادی کاهش دهد؛ بنابراین رعایت نکاتی که در ادامه مطرح می‌شود بسیار ضروری است:
• استفاده از کاندوم
• نوشیدن آب کافی
• پرهیز از دوش واژینال
• ادرار کردن بعد از رابطه جنسی
• استفاده از میوه‌ها و سبزی‌های تازه
• پرهیز از رابطه جنسی در دوران قاعدگی
• استفاده کافی از ویتامین‌ها و املاح معدنی
• پوشیدن لباس زیر آزاد، گشاد و ترجیحاً نخی
• تعویض روزانه یا یک روز در میان لباس‌های زیر
• انجام چکاپ‌های اورولوژی تحت‌نظر اورولوژیست
• انجام چکاپ‌های واژینال تحت‌نظر متخصص زنان
• استفاده از نوار بهداشتی‌های باکیفیت و تعویض روزانه آنها
• استفاده نکردن از خوشبوکننده های شیمیایی غیر استاندارد
• انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای تشخیص بیماری‌های مقاربتی
• استفاده از شامپوهایی که PH خیلی پایین یا خیلی بالایی ندارند
• شستشوی لباس‌های زیر جدا از سایر البسه (خصوصاً جوراب‌ها)
• استفاده نکردن از الکل و محلول‌های آغشته به آن در ناحیه تناسلی
• استحمام نکردن به‌صورت طولانی به‌خصوص با آب داغ یا خیلی سرد
• شستشوی رختخواب و لباس‌های خواب، حداقل هفته‌ای یکبار به‌صورت کامل
• نظافت کامل محیط اتاق خواب یا محیط‌هایی که رابطه جنسی در آن برقرار می‌شود
• استفاده از ژل‌های مخصوص بانوان و آقایان یا شستن واژن با شوینده ملایم و آب ولرم
• پرهیز از استفاده از اشیای خارجی مثل لیف، به جز برای ناحیه بیرونی در شستشوی ناحیه تناسلی
• افراط نداشتن در استفاده از شوینده‌ها و پرهیز از وسواس در شستشوی ناحیه تناسلی خصوصاً واژن
• استفاده از خوشبوکننده و ضدعفونی‌کننده‌های طبیعی مانند گلاب بر اساس طبع و مزاج هر فرد
• اصلاح مداوم با لوازم کاملاً بهداشتی، ترجیحاً یک‌بارمصرف یا لیزر در مراکز معتبر برای حذف موهای زائد نواحی تناسلی
• شستن کامل و دقیق لباس‌های زیر و ترجیحاً پس از آن جوشاندن آنها با موادی همچون سرکه، اتو کردن آنها با درجه زیاد، پهن کردن آنها در مقابل آفتاب مستقیم در هوای آزاد و…
• شستشوی ناحیه تناسلی به‌صورت کامل بعد از استحمام یا اجابت مزاج (دفع مدفوع یا ادرار) و پس از آن خشک کردن کامل ناحیه تناسلی با دستمال‌های یکبار مصرف و ضخیم (دستمال کاغذی‌های نازک آبگیری کافی ندارند و موجب بروز حساسیت یا به‌جاماندن پرزهای آن در جداره‌های ناحیه تناسلی می‌شوند.)
راه‌های خانگی و گیاهی برای حفظ سلامت جنسی:
استفاده از روش‌های طب سنتی برای پیشگیری و درمان بیماری‌های مقاربتی بسیار مطلوب و راحت است به شرطی که ترجیحاً زیر نظر متخصص طب سنتی انجام شود. این نکته را به یاد داشته باشید که ممکن است داروی گیاهی مورد استفاده یا راه‌های مراقبتی و سلامتی گیاهی که برای یک فرد مناسب است برای دیگری مضر باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود با دقت و احتیاط از آنها استفاده کنید. از جمله گیاهانی که به سلامت جنسی کمک می‌کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• سیر
• گلاب
• بابونه
• عسل
• ریحان
• آلوئه‌ورا
• آب و نمک
• سرکه سیب
• برگ رزماری
• جوش شیرین
• روغن درخت چای
• قوه و دمنوش خرما
امیدواریم مطالب ارائه شده در این مقاله برای شما کاربردی و مفید باشد. ما در آپاماطب قصد داریم برای بهبود و ارتقای سلامت کاربران، محتواهای متنوعی را به‌صورت کاربردی و به زبان ساده تهیه کنیم؛ باشد که مورد پسند شما قرار گیرد.
نویسندگان : اسما حیدری ، عطیه بابایی
نقاش : محدثه موقرزاده